Bao
- Title
- Bao
- category
- Philippines -- Places -- Luzon
- isBasedOnUrl
- https://fromthepage.com/1762archive/a-digital-repatriation-of-a-lost-archive-of-the-spanish-pacific-the-library-of-the-convent-of-san-pablo-manila-1762/article/32120056
- targetUrl
- https://www.luisgdato.com/baao-camarines-sur-the-other-version/
- name
- Bao
- contentUrl
- 32120056
- valueMinLength
- 27
- valueMaxLength
- 157
- description
- Now called the town of Baao, i (Rinconada Bikol: Banwāan ka Baao; Tagalog: Bayan ng Baao) it is a municipality in the province of Camarines Sur, Philippines.
- numberOfItems
- 11
Found 22 Instances of "Bao" on 12 Pages
Vocabulario Visaya de Pedro de San Nicolás y otros. 1700s.

Calzadas entre sementeras mayor. Pilapil minangon
Calzoncillos. Salbag
Calzones. Salual
Caldo como jugo. Sabao
Cal. Api
Calentarse al fuego o por tener frío. Patinguro
Calentura. Lagnat
Calentura fuerte. Alibub
Calentura que comienza. Maliu
Cálidos y fuerte ut vino. Dalisay. Sangsang
Calle o camino. Lansangan
Callo como los de los pies. Lipac
Calor ¿ o de fuego. Pali
Cámara excremento. Tacla
Cámaras de pujos. Daguis
Camarada o amigo. Cayug
Camarín para embarcación. Balongbalong
Camarones grandes. Ulang
Camarones. Pasao
Camarones cierta especie. Dipil
Camarear la presa el caimán o perro. Pisig
Cambiar ut pesos, vintenes. Sucli
Caminar para tierra. Lacad
Camino con otros pies. Ducul
Caminar a pasos largos a dando bancos. Lacbang. Lacdung
Caminar con pasos largos. Dangcao
Caminar arrastrando con las posaderas para el suelo. Dapilos. Ypud
Caminar rodeando como el que se va escondiendo. Lipot
Camino embarazado con zacate o ramas. Saglay
Camotes. Ubi
Camotes silvestres. Nami
Campanilla como las de la iglesia. Bacting
Campana de la tierra como las de Bisayas. Mongmongan
Campo o prado sin árboles. Gubat
Capote para agua. Tacuco

Canto de fiestas o mortuorio. Tagulelay
Canto de victoria. Tagumpay
Canto de Saloma. Tayla
Canto de lechucas. Asiao
Catar la vitoria. Vagui
Canto o grito de ranas cuervos etcétera. Lacgac
Canto de arullar niños. Bingcayo
Canta en fiesta o mortuorio. Sambitan
Cántaro. Obanguilla. Lungbo
Cañuto con tapadera como caja de estuche. Balobalo
Cañuto o para para atraer el vino aburando. Tamayoc
Carabao. Damulag
Caracol de nacar. Binga
Caracolillos conocidos. Sigay
Caracolillos. Soso
Caracol largo. Ballibid
Caray. Cala
Carajay grande. Caua
Carajay pequeño. Cauali
Carajay mediano. Talayasi
Carcajada fuerte o risada. Galacgac
Carcas espinosas. Sapinit
Carud o casa que no tiene salida. Socol
Carcomido de podre uy llaga solapada. Libung
Carcoma o bromaqueda a los barcos en el agua. Lotos
Carcoma de madera o caña. Otap
Cardenal del golpe. Latay
Cardenal de golpe o chichón. Baug
Cardillos pegadizos. Angud
Carestía. Salat
Cargar al hombro. Pusan
Carga o fato que se mete en barco o vasija. Lulan
Carga que se lleva debajo del brazo. Caual
Cargar entre dos con palanca ut tinaja. Yayong. Tampayoc
Cargado de espaldas o palo corbo. Yocob. Encorbarse por viejo. Yoco Yoco. Yocong

Comer haciendo ruido ut cosa dura o comer de los puercos. Pipa
Comer con otro. Sulu
Comedor a dos carrillos. Tamual
Comer hasta satisfacerse o hartarse. Absi
Comer con sus propias manos. Samul
Comer vianda sin morisqueta.
Comer pescado y beber vino pero sin morisqueta. Anglab
Comer chupando ut caña dulce. Angos
Comer vianda de morisqueta ut peces, carne etcétera. Papac
Comer peces. Yanan
Comer buyo. Mama
Comer a escondidas ut golosina o cosa hurtado. Limid
Comer cosa viviente. Asan
Comer el puerco y de glotones. Lablab
Comida. Canan
Comida con vinagre ut ensalada. Sisig
Comida de fabrida?. Tabang
Comida que se pone a la mesa. Dulut
Comida que tiene cosa dura ut la morisqueta que tiene granos de arena. Langos
Comida que sobra o se deja de una sentada para otra. Abao
Comida comistrajo de leche y harina. Talayasong
Compadre o comadre. Samac
Compañero en mercadear. Tapa
Comparación. Alimbaua
Compostura modestia o vergüenza. Quinis
Comprar por junto. Dagang
Comprar otro. Libay
Comprar por junto no por menudo. Pinlac
Comprar los frutos sin coger vide. Tampa
Comprar ingenere. Pali
Comprar ut esclavo. Bacad
Comulgar. Vide. Dampal

Enamorado de secreto. Guinot
En todo caso de ningún modo. Ngali
Enanojado? de estatura. Pandacan
Encaje ut de madero uno con otro. Lapat
Encajar al justo ut tranca o arigue calzado etcétera. Salpa
Encajar una casa con otra ut cuando aderezar el tejado metiendo nipas nuevas entre viejas etcétera. Salocsoc
Encarecer o admirar algo o por alabanza o por vituperio. Alac
Encaminarse hacia alguna parte. Turu
Encargo o encomienda. Bilin
Encargarse de la cosa o para dar de ella o para reñir pendencia del amigo. Lualu
Encender fuego solando ut de fragua. Labuk
Encender o pegar fuego. Sulsul
Encender fuego. Tauo
Encerrar sola mujer por subida que nadie la vea. Binocot
Echar camino de la tierra no tanto como albug. Danao
Encima sobre. Babao
Encogerse para vergüenza. Sarocot
Encogerse metiendo la barba entre las rodillas. Cayucut
Encogerse ut ropa que se lava o tabla al sol o gente a quien los nervios se encogieron y d dar gafos. Cocong
Encogerse la ropa ut cuando se lava. Milucan
Encontrarse o concurrir como en el mismo camino. Abno
Encontrarse o concurrir. Sasmo
Encontrar ut en camino. Sagana
Encontrar ut gallos que pelean o barco que da con la proa en tierra. Tumbuc
Encontrón o golpe no muy recio. Tangquil
Encorvado ut garabato. Calauit
Encubrir secreto negándolo o callándolo. Lingad
Enderezar. Tulid
Endenantes. Nandin
Endida como tabla. Aspac
Enfadado o harto de riquezas. Saua
Enfadarse ut por gritería de niños. Aso
Enemigo externo. Salang
Enfadado o con ceño. Molingos
Enfadoso que todo hace desconfiado. Galiguitan

Mobimiento lento ut de culebra o las tripas con ventosidad. Quisao
Mobimiento de tiempo. Quisap
Mochuelo. Quia
Mocos. Saldang
Modestia o compostura exterior. Datna
Modorra o desvanecimiento de cabezada asoleada. Liping
Mofar o admirarse. Se
Mofar o hacer burla de otro. Sudsud
Moho por humedad. Alamas
Moho que cría en parte. Umeda. Abu.
Mohar. Basa
Molledo de ave. Balonbalonan
Mollera o delantera de la cabeza o casco. Bunbunan
Moledor predijo ut en preguntas. Urira
Moler y machucar así o a talegazo gente o animal. Bogbog
Moler en mortero. Daclong
Moler arroz con el guilingan. Vide. Guiling
Moldura o escultura. Linguit
Mondar raspando ut bejuco. Cayas
Morder. Cayat
Mondar la corteza ut caña dulces. Laplap
Mondado ut fruta palo. Talip
Moneda dos reales. Binting
Mono machín. Baculao
Montaras ut carabao de monte. Lacas. Laib
Monte. Bunduc
Montón ut de tierra hierba o pala. Bongton
Montón ut de arroz. Talumpac
Moreno trigueño. Cayumangui

Playa o banco de mar arenosa. Dalampang
Plan y el suelo de la casa. Landay
Plátanos ingenere. Saguing
Plátanos diversos del bungulan. Vide. Bangal
Plátanos cierta especie. Binticuhol
Plátanos con pepita. Butulan
Plátanos obispos. Saba
Plátanos largos. Tondoc
Plátanos gruesos y agrios. Cubao
Plátanos pequeños. Galaian
Plata. Pilac
Plata del pie. Talampacan
Plato grande. Tapac
Platos pequeños. Pinggan
Pleve. Vide. Laman
Pleito que se concluyó. Luctas
Pleito ajeno tomarlo por sí. Mingua
Plomada o propendiendo para tomar la rectitud a la pared. Dorol
Pluma o pelo. Bulbul
Plumas grandes de aves. Baguios
Plumas de la flecha. Pulad
Plumillas o pelo de pescuezo del gallo. Puluc
Plumas o plumajes de las cabezas de las aves. Saguisag
Plumajes o gallardete. Simbul

Sonar ut cascar el dinero en bolsa. Casing
Sondar el fondo del agua. Duga
Sonido ut de bofetón o aldabada. Alipit
Sonido de gotera de arroz que se derrama. Latas
Sonido retumbante. Alotao
Sonido o estrepito ingenere. Atni
Sopa o cosa que se mezcla en el caldo. Ambula
Soplar el viento blandamente. Palay
Soplar el arroz en bilao. Yapyap
Soplar. Diup
Sorberse los mocos. Singot
Sordera. Atlac
Sortear. Abnus
Sortija o anillo. Singsing
Sortija de las narices del buey o carabao. Balicascas
Sortija de las navajas de gallos. Garol
Sosegar ut riña refrenar suavemente. Aplac
Sosegado, sereno. Banayad
Sosiego o quietud como de quién no se menea. Daton
Sospecha o juicio así. Uaga
Sospechar. Ynala
Sospechar. Pinda
Sospechoso por indicios. Anid
Subir. Manic
Subir de abajo par arriba ut por cuesta. Salacay
Subir o cosa alta ut árbol o monte. Daluctuc
Subirse para arriba a lo alto. Atas
Subir y bajar como balanzas que dándole peso de un lado bajo. Atuas
Suceder remudando ut en oficio. Canlas
Suciedad del rostro ut tizne. Musing
Suciedad del cuerpo o ropa. Palid
Suciedad del miembro viril. Lapat
Suciedad. Sumami
Suciedad como de rostro o cuerpo. Cural
Carta del Padre Marcelo Francisco Mastrilli, sobre la conquista de Mindanao. Taytay, 1637

en frente de la Mesquita y sirvió de cuerpo de guardia para los
Pampangos.
El día siguiente comenzaron a llegar los demás champanes y ca-
racoas de nuestra Armada en que declaró luego el señor gover-
nador cabo de la el capitán Mena por todo el tiempo que estuviése-
mos en Mindanao: y por castellano de la fuerza San Francisco Javier
nombro al Sargento Mayor Palomino el cual luego la fortifico
y puso en order cerrando La de todos las lados con sus puertas y [reparos-
ariadiendole] al veedor una baranda encubierta de la parte
de dentro con sus troneras para que tuviese dos ordenes de
artillería, mosqueteria. En esta obra trabajaron muy bien
todos los soldados, en partirlas el Mayor Don Pedro
Hurtado de Corcuera como muy platico en las fortificaciones
de Flandes; el mismo Señor Gobernador dando junta-
mente la traza, y las manos con pegar el primero con [la a cada].
Otro dos días que fueron Domingo y lunes se emplearon en
hacer muchas fortidas y quemar muchos pueblos alrededor mar-
chando el capitan Rodrigo con su gente por tierra, y el
capitan Ugalde con la suya por la mar hasta llegar al pueblo
y casa antigua de corralat que llaman de las savanillas,
y quemar las todas, con otros muchos pueblos y embarcaciones
grandes que hallaron en otro rio escondidas. Los demás sol-
dados que quedaron en el Real se emplearon en echar al
agua todos las Caracoas baradas con que salían a robar que
eran muchas y muy lindas: y en buscar lo que estaba enterrado,
que fueron muchas cámaras de versos, hierros, cera, y tres campanas, demas de grande que estaba a la puerta de la
Mesquita boca arriba llena de agua para lavarse los pies antes de entrar en ella.
Despacho también su señoria este Domingo una caracoa
de los moros a Zambaonga llena dentros cautivos Cristianos
y san
A auto que mandou fazer o excelentisimo Sehnor Francisco de Tavora do Concelho do Estado de Sua Magestade do corpo defunto da Madre Maria de Jesus, do Convento de Santa Monica da cidade de Goa

da dita difunta e os mandarão esfregar com vinagre e sal para se certificarem
se erão artificiais e vendo com esta experiencia que ficavão no mesmo ser ese
recolherão e estando presentes o dito Arcediago Antonio Roiz, e o cônego Luis Cor-
rea de Landim e o escrivão Joseph Coelho declararão que passava na verdade tu-
do o que dezia o dito padre confessor acerca da vistoria, e exame que elles fizerão nos
sinais referidos em presença do dito padre confessor geral, e do padre confessor ordi-
nario, e da madre prioresa, e mais religiosas, e continuando o mesmo padre con-
fessor geral com sua narração disse que depois de feita esta experiencia derão
as religiosas sepultura ao corpo da dita madre Maria de Jesus na mesma tarde de
dois deste mes das cinco para as seis horas no coro baixo onde ellas se costumão
enterrar, e prosseguindo com o que se segue o cônego João Correa Borges, provisor
e vicário geral disse que por o caso pedir maior averiguação se congregara o ca-
bido no dia seguinte pela manhã tres deste mes, e nele se assentirão que para se investi-
gar com toda a circunspenção este prodigio, se ordenara a ele dito cônego fosse ao dito
convento, e mandava desenterrar o corpo e fazer nele segunda vistoria e exame
por médicos, e cirurgiõis com assistência de pessoas religiosas doctas e pias para cujo
efecto avisara logo a madre prioresa que de esse ordem a se tirar o corpo da sepul-
tura como se tirou das sete para as oito horas da manhã, estando nela trece horas
e mandou quando a algúns dos prelados e religiosos do que estavão presentes, e ao
físico maior e cirugiõis em presença de todos vistoria e exame vendo os ditos sinais
e acharão que os dois das palmas das mãos erão como calos com igual proporção
sendo a da mão direita alguma cousa maior na circunferência e a cor distinta das
mais partes das mãos os quais não panavão das palmas as costas delas, e o tacto
naquele lugar duro a [¿aipero?] e nas mais partes brando e mandando vir sabão,
sal, e vinagre, esfregarão e lavarão com estes ingredientes os ditos sinais por
repitidas vezes com panos molhados e os alimparão com outros enxutos e sempre
ficarão na mesma forma e cor que dantes tinhão e esta mesma experiência fizerão
nos outros dois sinais dos peitos dos pés que erão mais compridos que esféricos com dureza
que se não achava nas mais partes dos pés os quais não passavão as solas deles e logo
descobrindo o lado direito do dito corpo se vio nele um sinal comprido e estreito a modo
de lançada de cor roja algum tanto apagada em que houve variedade de pareceres dos cir-
cunstantes, porque uns afirmavão que vião o dito sinal na forma referida e outros
que so vião como dous fios da seda vermelha um por baixo de outro que mal divisavão-
dose a mesma experiência de sabão, sal, e vinagre quanto mais se esfregava tan-
to mais evidente se via e palpandose o corpo se achou que estando morto havia vin-
te e quatro horas estava brando e flexível movendose as juntas para todas as partes para on-
de as querião mover como qualquer corpo vivo e o estômago brando e mole sem tremor al-
gum, nem outros efeitos algúns que se costumavão experimentar nos corpos defuntos, e man-
dando o cabido por um capitular dar conta deste prodigio ao senhor vice-rei mandou dizer que
se queria achar presente a averiguação dele e para este efeito se dio ordem para que as
duas horas da tarde se achassem no dito convento o cabido, inquisidores, prelados das re-
ligiõis, e fidalgos, e o físico, e liturgiõis, e todos acudarão ao dito convento e são os mesmos
que já ficão nomeados e tendo o senhor vice-rei, e todas as mais pessoas que estavão presentes
entendido o referido se dio recado da parte do cabido a madre prioresa para mandar
abrir a portaria principal do dito convento por onde entrarão o dito senhor vice-rei, cabido,

prelados das religiõis, e algúns mestres, e teólogos, fidalgos, físico maior, e liturgiõis já nomeados
em cuja companhia, entrei tão bem eu secretario do estado, por ordem do dito sehor vice-rey
e a porta de claustro veo a madre prioresa com alguas religiosas das mais antigas a receber
a todos, e os forão conduzindo, para o coro baixo onde estava o corpo da dita Madre Maria
de Jesus, no qual estavão as mais religiosas do dito convento em pé com toda a compostura
postas por sua ordem junto as cadeiras do mesmo coro, e fazendo oficio maior, e liturgiois em
presença de todos terceiro exame a vistoria na mesma forma que tinha feito no segundo
se aclarão os efeitos referidos, e no sinal do lado se vio alguma diferença na grandeza
e cor por estar maior, e mais viva, en este terceiro exame, se lhe a passou demais a ca-
beça tirando lhe os véus branco e preto, e se divisarão por partes algumas nódoas pequenas
como pisaduras, e o corpo estava brando tratável e flexível como dantes, e conferindo o
senhor vice-rei com o cabido, inquisidores, e prelados, esta materia se resolveu que ficare
o corpo até o dia seguinte quatro do dito mes para na tarde dele, se lhe dar sepultura
e ficando isto até asentado se tornarão a ajuntar no dito dia a tarde na igreja no dito
convento o senhor vice-rei, o cabido, inquisidores, e prelados, e mais pessoas todas já no
meados, e demais o reverendo padre Irmão Martín da Companhia de Jesus, e o padre Fray Mateus de Jesus
Carmelita descalço italiano de nasção que entende de medicina, e antes de se dar sepul-
tura ao corpo, se fez quatro exame por afirmar o padre confessor geral Fray Agustino dos Reis
que naquela noite de tres para quatro do dito mes crecera mais o sinal do lado e fora sempre
em aumento com que se ficava tirando os escrúpulos de algúns e tornando a entrar as ditas
pessoas na mesma forma na dita clausura, e fazendo-se as experiencias já referidas se
achou notávelmente crecido o sinal do lado que sendo a princípio de grosura de dois fios
delgados da seda se mostrava neste exame farpado com duas pontas uma maior que outra
quasi da largura do dedo menor da mão de cor encarnada escura, e quanto mais se lhe a-
plicavão os lavatórios do sabão, sal, e vinagre, mais claro e distinto se vião, e os das mãos
e pés ficarão como dantes estavão, e o corpo no mesmo ser tratável e flexível e declarou
o padre Fray Mateus de Jesus, carmelita descalço que entende e cura de medicina que os ditos siná-
is lhe parecião sobrenaturáis, e depois de feito o dito exame se deu ordem ao enterramento
que salio fora da clausura para se satisfazer ao clamor do povo que a queria ver e foi pela
rua junto ao convento, e voltou pelo colégio de São Paulo novo da Companhia de Jesus
e pela igreja de Santo Antonio e adro do convento de Santo Agustino em cujas partes se
tinhão assinado de próximo as estações da Via Sacra que o corpo da dita Madre Maria
de Jesus corre primeiro com as chagas patentes, parece que permitindo até Deus para
que com este exemplo meditassemos nas suas e nos misterios de sua sagrada paixão, eleva-
rão o esquife em que ia o corpo, os inquisidores, capitualres, e prelados das religiois, e algúns
largarão para pegarem outros, indo ao comunidades de todas as religiois por sua ordem, e o senhor
vice-rei com algúns fidalgos atras todos com velas de cera branca nas mãos e para desviar o de
converço do povo que acudio mandou o senhor vice-rei por em pelos lados algumas companhias
de infantaria ese lhe dobrarão os sinos fazendose sinais como a defunto, e os altares das gracia
se puzerão de negro e o reverendo cabido mandou declarar ao povo em voz alta por pessoas ecclesi-
asticas que não era sua tenção calificar por santa a esta religiosa, nem dar lhe com este
obséquio, e acompanhamento culto e veneração da santidade conformandose nisto com os
decretos da Sé Apostólica; mas somente honrar a esta defunta dando graças a Dios
pela maravilha que nela obrara, e ordenou ao seu provisor, e vigário geral que de tudo fizesse
auto, e perguntasse testemunhos ad perpetuam rei memoriam para mostrar ao senhor arcebispo
primaz quando viene do norte, e dispor neste particular o que fosse mais ao serviço de Deus
Documents pertaining to Bandalas issued in the Bikol region (1707-1713)

patin day nayna an napapalaman nin magña catanossan
holi nin si pagsumpa niamo caya nagfirma cami
Digdi sa ciudad sa Bagoñg Caceres sa yca siam na aldao sa
bulan na noviembre saroñg rivo mey apat
Gobernadores de los pueblos de Bao, Nabua, Yriga, Polangui, Buhi, Ouas,
Ligao, Guinobatan, Camarines, y Cagsaua, el trasunto adjunto de orden
del superior gobierno sobre la compra de abacá y aceite que por cuenta
de su magestad he hecho en esta provincia este presente año ruego que recibáis
haréis publicar y publiquéis en concurso de los naturales de esos varios
pueblos y fijaréis un tanto y pediréis certificación al reverendo padre ministro de varios
pueblos como en dicho orden está mandado sobre haberse publicado
y fijado con testimonio de varios escribanos me lo remiteries para executar
lo que en dicho orden se me previene; cuyas diligencias ejecutaréis
sin omisión alguna pena de que seis castigado con todo
rigor de derecho y no detendréis el dicho trasunto y este mandamiento
sino que luego que recibáis sacará traslado el escribano autorizado
y remitiréis estos originales al pueblo que se sigue con el obedecimiento
y dicho traslado lo publicaréis y de el sacaréis otro para fijar
como dicho es en parte pública donde todos puedan ver y leer so la
misma pena = Dado en este pueblo de Canaman y noviembre 18 de 1704 años
Encinas
Certifico yo Fray Bartolomé del [Sacramento] ministro y guardian de este pueblo
de Bao, como el día veinte y tres de noviembre de este presente
año, se leyó la orden y mandato de arriba, en presencia
de la gente que asistió a misa en dicho día
que fue domingo a quienes se les hizo público y
notorio en el patio de esta iglesia y un tanto de esta
dicha orden se fijó en el tribunal para que sea
a todos notorio y para que conste ser verdad [di] esta
que es fecha en dicho día mes y año ut supra

{Al margen izquierdo: Bao}
Digdi sa banuaan sa Bao duañg polo mey tolo sa bulan na
noviembre sa sañg rivo pitoñg gatos mey apat na taon; aco an escribano
actual Melchor Demaroñgba hinuad co yniñg mandamiento nin superior
gobierno na siring man sana can original na dai nadugagñan assin dai
man nin nalihissan can gabos na napapalaman na magña catanossan assin binasa
sa sa patio sa pagcatapus nin missa sa domingo can gabos na magña tauo
assin ypinagbando pa sa hayag pa nin an hinuad ypinadocot sa laog nin tribunal
tagnaniñg maysihan nin gabos na magña tauo sa banuaan tara sapagcatotoo
cayniñg guinibo coñg testimonio, nagfirma aco can sacuiañg gñaran, y noviembre
veinte y tres de mil setecientos y quatro años
Melchor Dimaroñgba
escribano